Bertine Philipsen is practor duurzame innovaties in de voedselketen bij Yuverta en Vonk. “We moeten echt anders gaan eten, dit is niet houdbaar.” Het komt telkens terug in haar verhaal: “Dat kan met kleine stappen.” Met haar team van docent-onderzoekers en studenten van twee mbo-instellingen zet Bertine sinds mei 2021 die stappen.

Bron & tekst: GroenPact - Kirsten van Valkenburg

“We hoeven echt niet allemaal vegetariër te worden.” Dat zegt Bertine als ze vertelt over de eiwittransitie, waar het draait om een duurzame manier van produceren en consumeren van eiwitten. En dat betekent het vervangen van dierlijke eiwitten door plantaardige. “Een bedrijf dat bijvoorbeeld ei in hun product vervangt door een plantaardig eiwit, dat is een stap waar ik op doel.”

Eitwitrijke en lokale boon

Over die eiwittransitie gaat het ook in het project ‘Bean me up’, waar Bertine bij is betrokken. Het project draait om de eiwitrijke veldboon. Als extraatje is dit ook nog eens een lokale teelt. Bertine: “Binnen dit project zijn studenten van Vonk mbo Alkmaar samen met de voedselverwerkende industrie aan het kijken hoe we de veldboon kunnen gebruiken.” Ook hogeschool Inholland is betrokken, via het lectoraat Health & Food van lector Feike van der Leij.

Er gebeurt van alles binnen dit project. Zo zijn er studenten die onderzoeken welke communicatie werkt om consumenten meer producten met duurzaam eiwit te laten kopen. Bertine vertelt: “Zij gaan een consumentenpanel opzetten en benaderen hiervoor mensen uit de omgeving van de school.”

Practor bij twee scholen

Bertine is practor bij twee mbo instellingen: Yuverta mbo Den Bosch en Vonk mbo Alkmaar. “Een practoraat is sowieso pionieren en een practoraat over twee locaties nog net een beetje meer”, vertelt Bertine.

De startpositie bij beide scholen was zeer verschillend. In Noord-Holland was er al een levendige infrastructuur tussen bedrijven en het onderwijs. In Den Bosch is die start nu ook gemaakt: er is in Noord-Brabant een RIF-subsidie toegekend onder de naam ‘Brabant eet (BEET)’. Vier mbo-scholen vroegen met elkaar deze subsidie aan, met Yuverta als penvoerder. Er zijn nu zeven learning community’s waar bedrijven, instellingen, overheid en onderwijs elkaar vinden. “Zo’n brede samenwerking werkt als een vliegwiel”, ervaart Bertine.

Opa Ed

Maar er zijn ook overeenkomsten tussen beide regio’s. “Neem de studenten, vaak zijn ze in het begin wat afwachtend. Maar als je ze áán zet, dan gaan ze.” Bertine vertelt: “In het project ‘De innovatieve foodbar moest een groepje jongens een nieuw reep bedenken voor ouderen. Wat vonden ze dat lastig, helemaal niet hun belevingswereld. De ommekeer kwam toen ze een persona moesten bedenken: een denkbeeldig persoon waarvoor zij het product wilden ontwikkelen.

Bertine lacht: “Binnen de kortste keren was daar Opa Ed. Een slechte eter en zware roker van 69 jaar. Toen ging het project leven en kwam er een dadelreep met groenten, fruit en extra eiwitten. Speciaal voor opa Ed.” Bertine glimt. “Daar word ik blij van.”

Bertine glimt nog even verder. “Trouwens, in hetzelfde project hadden we bewust weinig aandacht besteed aan duurzame ingrediënten. En wat gebeurt er? Meer dan de helft van de groepen had spontaan gekozen voor duurzame ingrediënten.”

Leren van elkaar

Een andere overeenkomst tussen beide scholen is het enthousiasme van de docent-onderzoekers. “Ik wil ze ook echt even noemen”, zegt Bertine trots. “In Alkmaar zijn het Rian Schelvis en Cock Smit, in Den Bosch werk ik samen met Eline Stoel, Ine Stallaart en Gerty van den Bosch-Habraken.”

De gedrevenheid bij de docent-onderzoekers is groot. “We leren van elkaar, over vestigingen en regio’s heen, want uiteindelijk zijn de vraagstukken vergelijkbaar.” Maar een 3d-foodprinter die is aangeschaft in Den Bosch legt dan toch de regionale verschillen bloot. Bertine lacht: “Het ultieme doel? Een plantaardig Brabants worstenbroodje printen!”

Niet houdbaar

Het komt telkens terug in haar enthousiaste verhaal: “Als we allemaal wat kleins doen, leidt dat samen leiden tot iets groots.” En die grootse verandering is nodig als het gaat om ons voedsel, volgens Bertine. “We hebben een ontzettend efficiënt voedselsysteem in Nederland, maar inmiddels zien we de nadelen.” Ze somt op: consumenten hebben geen beleving meer bij hun eten, de keten is lang en ingewikkeld, de druk op het milieu is groot. “Veranderingen zijn niet makkelijk, want je gaat tegen het bestaande systeem in. Dat vraagt om kleine stapjes.”

Het kan wel

Ook in het onderwijs ervaart Bertine botsingen met het bestaande systeem. “Het is lastig om in het curriculum een plek te vinden voor nieuw soort onderwijs.” In Alkmaar vinden de projecten nu plaats in de lesvrije week, oorspronkelijk bedoeld als inhaalweek. “Dat gaf eerst wel weerstand, ja.”

En iedere donderdag zijn de foodstudenten van mbo Alkmaar en hogeschool Inholland vrij geroosterd om samen te werken aan hun projecten. “Dat is onze FICA-vakdag”, vertelt Bertine. FICA (Food Innovation Community Amsterdam) is een netwerkorganisatie van Noord-Hollandse foodbedrijven en opleidingen. FICA stimuleert de ontwikkeling van innovatieve voedingsconcepten met behulp van mbo- en hbo-studenten. Bertine is overtuigd: “Wil je de samenwerking met bedrijven en het hbo oppakken, dan heb je zo’n dag echt nodig.”

Veranderingen als deze vragen veel van de school, de docenten en de studenten. “Maar het kan wel. Want in Alkmaar doen we het,” is Bertine stellig.